Читаем без скачивания Гапееў Ведзьміна тоня - Неизвестно

Трэцяе птушаня, якое Віцька клаў за пазуху, балюча клюнула яго ў палец, пабліскваючы чорным, бліскучым вочкам.

– Ну, ты, халера, за гэта адкажаш, – прыгразіў Віцька, моцна сціснуўшы птушаня. Так моцна, што адчуў, як пад пальцамі рукі затрымцела хуткімі-хуткімі ўдарамі сэрца птушкі.

– Слухай, а сэрца б’ецца, бы маторчык працуе, – Віцька злез з хвоі, прытрымліваючы рукой птушанят за пазухай. – Жывот падрапалі. Так, першы пайшоў, ты мяне клюнуў! – Віцька выцягнуў птушаня, кінуў на зямлю.

Птушка нечакана падскокнула, адчайна забіла крыламі, і яны ўзнялі яе цела на метр, вышэй, вышэй. Сарачанё паляцела, ці то з перапуду, ці то ад радасці, голасна закрычаўшы.

У наступнае імгненне яно стукнулася прама ў ствол дрэва, аглушанае, упала на ігліцу.

– Агонь! – залемантаваў Эдзік.

Стралялі здалёк, потым зблізку, а сарачанё бегала, падскокваючы, сярод тоўстых камлёў, спатыкалася, кулялася цераз галаву і крычала, крычала, крычала...

Ад трапнага пападання каменьчыкам у галаву яно крыкнула коратка і хрыпла, застыла і павольна выцягнулася, раскінуўшы шырока крыльцы, стала нечым падобнае на чорна-белы крыж на рудой ігліцы. Страпянулася яшчэ раз і заціхла.

– Другі гатоў! – адрапартаваў некаму Эдзік. – Пускай трэцяе!

– Не, не хачу, – заўпарціўся Віцька, не зводзячы позірку з распластанага на зямлі мёртвага птушаняці. – Я аднаго з сабой вазьму, будзе ў мяне жыць. Я чытаў, што сарокі добра прыручаюцца. А з другога ж ты збіраўся чучала рабіць, яго ж неяк па-другому забіваць трэба...

– Ну добра, – з неахвотай згадзіўся Эдзік. – Давай таго, што на чучала.

Ён узяў працягнутае птушаня, распрастаў яму крыльцы і, крутнуўшы, перакінуў, быццам нейкую анучу, сарачанё дагары. Яно ўцягвала галаву ў плечы, але хутка цяжкая дзюба пацягнула галаву ўніз, шыйка выцягнулася. Сарачанё вісела, бы нежывое, на расцягнутых крыльцах, толькі кропелькі вачэй блішчалі, але і на іх напаўзала брудна-белая плеўка.

– Нічога не будзе! – голасам знаўцы заявіў Эдзік, аглядаючы птушку. – Бачыш, пад крыламі пер’я няма, скура ў пухірах. Маладая яшчэ. Ну і халера яго бяры, тое чучала. Спірту ўсё роўна няма, а гарэлкай добра не прадэзінфіцыруеш. Адно памучышся са скуркай. Давай на сук во пасадзім яго і з дваццаці крокаў – хто першы пападзе, га?

Віцька паціснуў плячыма. За пазухай у яго казытліва паварушылася птушаня.

– Мо адпусціць?

– Каго? Сароку? Такога драпежніка? Ды мы, ведаеш, колькі гнёздаў карысных птушачак выратуем, калі гэту шэльму расстраляем?

– Ну, давай... – згадзіўся Віцька.

Эдзік зноў крутнуў сарачанё ў сваіх руках.

– Той вунь сук добры. А ў мяне нітка ёсць, прывяжам за нагу, каб не ўцякло. Цір будзе!

– Казаў, чучала рабіць будзем, смажаніна будзе...– разнюніўся нечага Віцька.

– Ну, сароку есці я не буду. То ж не сойка, тая птушка чыстая, арэхі есць, а гэтая і падлу цягае. Цьфу! – грэбліва пакрывіўся Эдзік. – У цябе дома кураняты ёсць, а сарока за год 25 куранят крадзе. Во!

– Дзе яна іх крадзе?

– Па вёсках. За сто кіламетраў лятае.

– Хлусіш, – не паверыў Віцька, а Эдзік тым часам ужо вязаў да лапкі птушкі тоўстую нітку.

Праз хвіліну сарачанё сядзела на суку, не варушылася, бы чучала.

Эдзік адлічыў дваццаць крокаў ад сука ў бок Віцькі.

– Во, лінія агню тут, – ён наском кеда разварушыў ігліцу, адкрыўшы чорную тлустую зямлю. – Страляй першы!

Віцька не спяшаўся. Доўга прыцэльваўся, нарэшце стрэліў. Каменьчык праляцеў побач з сарачанём, якое сцялося ўсё, нават доўгую дзюбу схавала недзе на грудзях, прыпала да сука, быццам хацела зрасціся з дрэвам.

Другі, трэці, чацвёрты стрэл – усё міма. Сарачанё бы нехта загаварыў, каменьчыкі цокалі ў сук, праляталі так блізка, што прыўздымалі пер’е птушаняці, а тое сядзела нерухома, бы нічога не адбывалася.

Нарэшце Віцька патрапіў – проста ў галаву. Нават гук быў такі незвычайны, што адразу здагадаешся – пацэліў каменьчык у жывое: “плясь”. Ад гэтага гуку ў самога Віцькі нешта пляснула ўсярэдзіне. Ён амаль фізічна адчуў, што птушаня стала раптоўна мёртвым, што знікла невядома дзе жыццё. Не моцны гук, маленькі каменьчык, а вынік – аглушальны, беззваротны...

Птушаня кульнулася ўніз, бы нырнула, павісла на нітцы. На момант раскінуліся сутаргава крылы, распушыўся маладым пер’ем хвост. А потым усё апала, сарачанё ператварылася ў шматок нерухомага пер’я.

– У, гадзіна, здохла хутка, – вылаяўся-пашкадаваў Эдзік і выпусціў яшчэ каменьчык з рагаткі ў бок птушаняці.

Трапіў, мёртвая птушка завагалася на нітцы.

– От, трэба было адразу яго падвесіць! – ляпнуў сябе па ілбе Эдзік. – Яно б трапяталася, вагалася, цікавей было б біць па такой мішэні.

– І так добра, – кісла махнуў рукой Віцька. – Пайшлі ўжо дахаты.

– Чаго ты зазбіраўся? Давай яшчэ паблукаем, мо на сойку патрапім. Ведаеш, якое ў яе пер’е прыгожае? Такое чучала будзе!

– Ты ж казаў, што спірту няма, не атрымаецца. Пайшлі, мне трэба свайму сарачаняці клетку зрабіць да вечара, – стаяў на сваім Віцька.

– Свайму, свайму! Чаго ты яго прысвоіў? Я сарок пачуў!

– А я за імі лазіў! І ты свайго, першага, застрэліў. Гэта мой! – рашуча стаяў на сваім Віцька, і Эдзік уступіў:

– Ну, добра, пайшлі, дай толькі хлеба з агурком, апетыт пасля палявання разгуляўся...

Калі выйшлі з лесу і зарослая амаль палоска дарогі пабегла напрасткі праз луг да сінеючай далёка адсюль вёскі, Эдзік пачаў разважліва:

– Калі па-сапраўднаму, па справядлівасці, па-сяброўску, то ты мне павінен гэтае сарачанё аддаць. Так, я сваё застрэліў, потым мы яшчэ па аднаму. Гэта тваё, што нясеш. А вось рагатка з чые гумы зроблена? Ведаеш, колькі я грошай за гэты бінт аддаў? Ого! А табе не пашкадаваў, рэзаў ты, колькі хацеў. І яшчэ адрэзаць дам, мне не шкада. А ты вось жмінда...

– Чаму гэта я жмінда?

– Бо нічога мне за гуму не даў. Я то не пытаў, думаў, ты сам здагадаешся. Паложана ў паляўнічых на першым паляванні аддзякаваць таму, хто нешта паляўнічаму даў. Ну, мо ён порах пазычаў ці стрэльбу... То павінен нешта прынесці... А потым, слухай, Віцька, сарачанё ў цябе вырасце, яно ж ва ўсёй вёсцы куранят падушыць і да цябе прынясе. Уяўляеш, што будзе! А я б у горад яго завёз, там курэй няма. А на канікулах бы прывозіў... Аддасі сарачанё? Ну, сябар ты мне ці не?

– На! – Віцька прыпыніўся, дастаў з-за пазухі птушаня. – Мне не шкада, толькі не забівай. Хай гэтае жыве.

– Хай жыве! – Эдзік схапіў сарачанё, яно устрапянулася і ушчыкнула чорнай дзюбкай скуру рукі. – Кусаешся? Я назаву цябе “Кусака”, будзеш у мяне на ланцугу сядзець... А сарок можна гаварыць навучыць, ведаеш, Віцька?

– Брэшаш, – абыякава адказаў Віцька. – Многа ты гаворыш.

– Сам брэшаш! – пакрыўдзіўся Эдзік. – Я навучу...

Птушаня Эдзік нёс у руках, ён ішоў крыху ззаду Віцькі. Сарачанё раптам голасна закрычала. Віцька азірнуўся, птушаня адчайна білася ў руках яго сябра.

– Чаго яно?

– Чорт яго ведае! Ціха ты! – Эдзік моцна пстрыкнуў па галаве птушаняці, тое смешна закруціла галавой, але сціхла. – Гэта яно адчула, што ў лес не вернецца, развітваецца з гняздом. “Кусака”, у горадзе жыць будзеш, там цікавей.

– А чым ты яго карміць будзеш?

– Яны ўсёядныя, што ні дай, праглынуць. Чаго яно трапечацца, бы здурэла? – Эдзік перавярнуў сарачаня на спіну і прысвіснуў: – У яго лапа зламана! Здохне.

– Як зламана? Цэлыя былі лапкі... – Віцька пакратаў на самай справе пераламаную проста папалам тоненькую чорную лапку. – Ты зламаў? – спытаў са скрухай у Эдзіка.

– Дурань, навошта мне ламаць? Гэта во як затрапяталася, то паламала...само…

Нейкі час ішлі моўчкі.

– Здохне сарачанё! – як бы з жалем загаварыў Эдзік. – Абавязкова здохне. Гангрэна пойдзе, будзе зажыва гнісці. Мучыцца будзе птушка.

Віцька маўчаў.

– Трэба зжаліцца над жывым, – прадоўжыў Эдзік. – Лепш адразу памерці, чым мучыцца. Ты як лічыш?

– Забівай, я ж табе яго аддаў, – панура адмахнуўся Віцька.

– Ну, калі ты вырашыў забіваць, то я прывяду прысуд у выкананне!

Эдзік апусціў сарачанё на дарогу.

Яно павалілася напачатку набок, але потым устала, на адну здаровую лапку і на кароткі тоненькі стрыжанёк другой. Да гэтага стрыжанька неяк збоку нязграбна чаплялася зламаная другая лапка. Сарачанё задрала галаву, высока ўзнялося, напружынілася, абаперлася на хвост і голасна закрычала.

– О, з жыццём развітваецца. Ну, агонь! – Эдзік прысеў, прыцэліўся і пусціў каменьчык з рагаткі.

Папаў у грудку птушаняці. Тое кульнулася цераз галаву, але з незразумелай упартасцю зноў стала ў тую ж позу – задраўшы галаву, шырока разявіўшы дзюбу. І зноў закрычала – скрыпучым, непрыемным голасам.

Эдзік зноў трапіў у грудку. Зноў сарачанё ўстала, яшчэ шырэй, здаецца, разявіла дзюбу і крычала яшчэ гучней.

– Чаго ты здзекуешся? – павярнуўся да сябра Віцька. – Стрэліў бы раз, а то крычыць птушка...

– Заткнуць глотку! – сам сабе скамандаваў Эдзік, падышоў блізка, нахіліўся і стрэліў.

– О, гадаўка, каменьчык праглынула! Я ж прама ў горла трапіў.