Читаем без скачивания Казкi (на белорусском языке) - Ганс Андерсен

СТОЙКI АЛАВЯНЫ САЛДАЦIК

Жылi-былi дваццаць пяць алавяных салдацiкаў. Усе яны былi сынамi адной мацi - старой алавянай лыжкi, - i, значыць, даводзiлiся адзiн аднаму роднымi братамi. Былi яны прыгажуны пiсаныя: стрэльба на плячы, галава прама, чырвоны з сiнiм мундзiр - ну, прыгажосць што за салдаты!

"Алавяныя салдацiкi!" - вось першае, што пачулi браты, калi адчынiлася каробка, у якой яны ляжалi.

Гэта крыкнуў маленькi хлопчык i запляскаў у далонi. Салдацiкаў яму падарылi ў дзень яго нараджэння. Ён адразу ж пачаў расстаўляць iх на стале. Алавяныя салдацiкi былi падобныя адзiн на аднаго як дзве кроплi вады, i толькi адзiн адрознiваўся ад сваiх братоў: у яго была адна нага. Яго адлiвалi апошнiм, i волава на яго не хапiла. Хаця, ён i на адной назе стаяў гэтак жа цвёрда, як iншыя на дзвюх. I ён якраз i вызначыўся.

Хлопчык расставiў сваiх салдацiкаў на стале. Там было шмат цацак, але прыгажэй за ўсiх быў цудоўны замак з кардону, скрозь яго маленькiя акенцы можна было зазiрнуць усярэдзiну i ўбачыць пакоi. Перад замкам ляжала люстэрка, яно было зусiм як сапраўднае возера, а вакол стаялi маленькiя дрэвы. Па возеры плавалi лебедзi з воску i дзiвiлiся на сваё адлюстраванне. Усё гэта радавала вока. Самай чароўнай з усяго была дзяўчына, якая стаяла на парозе шырока расчыненых дзвярэй замка. Яна таксама была выразана з кардону. Спаднiчка яе была з тонкага батысту. Блакiтная стужка, якая спускалася ад пляча да пояса, была прымацавана ззяючай брошкай, вельмi вялiкай, - яна магла б закрыць увесь твар дзяўчыны. Прыгажуня гэта была танцоўшчыца. Яна стаяла на адной назе, працягнуўшы рукi наперад, а другую нагу падняла так высока, што алавяны салдацiк не адразу яе ўгледзеў i спачатку падумаў, што красуня аднаногая, як i ён сам.

"Вось бы мне такую жонку! - падумаў алавяны салдацiк. - Ды толькi яна, пэўна, знатнага роду. Вунь у якiм цудоўным палацы жыве. А мой дом - проста каробка, ды яшчэ набiлася нас у гэтую каробку цэлых дваццаць пяць салдат. Не, ёй там не месца! Але пазнаёмiцца з ёй усё ж не пашкодзiць".

I салдацiк стаiўся за табакеркай, якая стаяла тут жа на стале. Адсюль ён выдатна бачыў цудоўную танцоўшчыцу.

Позна ўвечары ўсiх алавяных салдацiкаў, акрамя аднаногага - яго так i не маглi знайсцi, - паклалi ў каробку, ўсе людзi ў доме ляглi спаць. I вось, калi ўсталявалася цiшыня, цацкi самi пачалi гуляць у госцi, у вайну, а потым наладзiлi баль. Алавяныя салдацiкi грукалi ў сценкi каробкi - яны таксама хацелi выйсцi i пагуляць, ды нiяк не маглi падняць крышку. Нават шчаўкунчык пачаў куляцца, а грыфель пайшоў у скокi на грыфельнай дошцы. Падняўся такi шум i тлум, што ў клетцы прачнулася канарэйка i таксама загаварыла, ды пры тым яшчэ вершамi.

Толькi салдацiк i танцоўшчыца не рухалiся з месца. Яна па-ранейшаму стаяла на адной ножцы, выцягнуўшы рукi наперад, а ён застыў са стрэльбай у руках, як вартавы, i не адводзiў вачэй ад прыгажунi.

Прабiла дванаццаць. I раптам - шчоўк! - раскрылася табакерка.

У гэтай табакерцы тытунь нiколi не трымалi, а сядзела ў ёй маленькае чарцяня. Яно выскачыла з табакеркi i азiрнулася навокал.

- Гэй, алавяны салдацiк! - крыкнула чарцяня. - Што ты заглядзеўся на скакуху! Яна надта добранькая для цябе.

Але алавяны салдацiк зрабiў выгляд, што нiчога не чуе.

- Вось ты як! - сказала чарцяня. - Ну, пачакай жа да ранiцы!

Ранiцай, калi дзецi прачнулiся, яны знайшлi аднаногага салдацiка за табакеркай i паставiлi на акно.

Раптам акно расчынiлася - цi мо чарцяня гэта нашкодзiла цi проста пацягнула скразняком, хто ведае? Ды толькi аднаногi наш салдацiк паляцеў з трэцяга паверха ўнiз галавой - ды так, што ў вушах засвiсцела. Хвiлiна - i ён ужо стаяў на вулiцы дагары нагой, а яго стрэльба i галава ў касцы заселi памiж каменнямi брукаванкi. Хлопчык i прыслуга адразу ж выбеглi на вулiцу шукаць салдацiка, але як нi iмкнулiся, знайсцi яго не маглi.

Неяк раз яны нават ледзь не наступiлi на салдацiка i ўсё-ткi не заўважылi яго. Калi б салдацiк крыкнуў: "Я тут!", яны, натуральна, адразу ж знайшлi б яго. Але ён лiчыў непрыстойным крычаць на вулiцы - бо ён жа быў салдат i насiў мундзiр.

Тут пайшоў дождж, сапраўдны лiвень. Па вулiцы пацяклi ручаi.

А калi нарэшце дождж скончыўся, да таго месца, дзе памiж брукам тырчэў алавяны салдацiк, прыбеглi двое хлапчукоў.

- Эге! - сказаў адзiн з iх. - Глядзi! - алавяны салдацiк! Давай адправiм яго ў плаванне.

I яны зрабiлi са старой газеты лодачку, пасадзiлi ў яе алавянага салдацiка i пусцiлi ў канаўку. Лодачка паплыла, а хлапчукi пабеглi побач i запляскалi ў далонi.

Лодачку падхапiла хуткiм цячэннем i панесла. Вада ў канаве так i бурлiла. Яшчэ б ёй не бурлiць - пасля такога лiўня!

Алавяны салдацiк у лодачцы ўвесь дрыжэў, але трымаўся стойка, як i належыць сапраўднаму салдату: стрэльба на плячы, галава прама, грудзi наперад!

I вось лодачку занесла пад шырокi-шырокi мост; стала так цёмна, быццам салдацiк зноў трапiў у сваю каробку.

"Куды мяне нясе? - думаў ён. - Гэта ўсё хiтрыкi брыдкага чарцяня з табакеркi. Ах, калi б са мной у лодцы сядзела прыгажуня танцоўшчыца, я нiчога б не баяўся, нават калi б стала яшчэ цямней!"

У гэтую хвiлiну з-пад маста выскачыў вялiкi вадзяны пацук.

- Гэта хто такi? - закрычаў ён. - А пашпарт у цябе ёсць? Давай зараз жа пашпарт!

Але алавяны салдацiк маўчаў i моцна сцiскаў стрэльбу. Лодку яго несла ўсё далей i далей, а пацук плыў за iм наўздагон. Ён злосна шчоўкаў зубамi i крычаў, плывучы, насустрач трэскам i саломiнкам:

- Трымайце, трымайце яго! У яго няма пашпарта!

Тут лодачку панесла яшчэ хутчэй, i алавяны салдацiк нарэшце ўбачыў наперадзе святло. Мост скончыўся. Але ў гэтую хвiлiну пачуўся такi страшны грукат, ад якога задрыжэў бы любы храбрэц. Падумаць толькi! За мастом канаўка ўпадала прама ў вялiкi бурны канал. Па такiх хвалях салдацiку ў маленькiм папяровым караблiку плысцi было гэтак жа небяспечна, як нам у сапраўднай лодцы ляцець да вялiзнага вадападу. Спынiцца было ўжо немагчыма. Лодку з алавяным салдацiкам вынесла ў вялiкi канал. Але салдацiк па-ранейшаму трымаўся малайцом i нават вокам не мiргнуў.

Лодачка закруцiлася на месцы, два-тры разы чарпанула вады i хутка напоўнiлася вадой да краёў. Вось салдацiк па пояс у вадзе, вось ужо па горла. I нарэшце, вада накрыла яго з галавой.

З сумам падумаў салдацiк пра сваю прыгажуню. Не бачыць яму больш мiлай танцоўшчыцы! Але ў апошнюю хвiлiну ўспомнiў ён салдацкую песню:

Наперад кроч на бой крывавы,

Бо за труной чакае слава!

I ён падрыхтаваўся з гонарам загiнуць у страшным вiры.

Але яго падцiкоўвала другая бяда.

З вады вынырнула вялiзная рыба i ўмомант праглынула салдацiка.

О, як цёмна i цесна было ў жываце рыбы! Цямней, чым пад мастом, больш цесна, чым у каробцы. Але алавяны салдацiк i тут трымаўся стойка. Ён выцягнуўся на ўвесь свой рост i яшчэ мацней сцiснуў сваю стрэльбу. Так ён праляжаў даволi доўга.

Раптам рыба замiтусiлася ва ўсе бакi, пачала ныраць, звiвацца, скакаць i нарэшце замёрла.

Зноў прайшло нямала часу. Салдацiк насумаваўся i задрамаў.

Прачнуўся ён ад таго, што над iм, як маланка, блiснуў востры нож. Стала зусiм светла, i хтосьцi закрычаў:

- Вось дык штука! Алавяны салдацiк!

А справа была так: рыбу злавiлi, адвезлi на рынак, а потым яна трапiла на кухню. Кухарка распарола ёй жывот вялiзным нажом i раптам убачыла алавянага салдацiка. Яна ўзяла салдацiка двума пальцамi ўпоперак жывата i панесла ў пакой.

Увесь дом збегся паглядзець на цудоўнага падарожнiка. Салдацiка паставiлi на стол, i раптам - якiх толькi дзiвосаў не бывае на свеце! - ён убачыў той жа пакой, таго ж хлопчыка, тое ж самае акно, з якога не так даўно вывалiўся. Вакол былi тыя ж цацкi, а сярод iх горда ўзвышаўся цудоўны кардонны палац, i на парозе стаяла прыгажуня танцоўшчыца. Яна стаяла як i раней на адной ножцы, высока падняўшы другую. Вось гэта стойкасць!

Алавяны салдацiк так расчулiўся, што з яго вачэй ледзь не паказалiся алавяныя слёзы, але ён своечасова ўспомнiў, што салдатам плакаць не дазваляецца. Не мiргаючы глядзеў ён на танцоўшчыцу, яна глядзела на яго i абодва маўчалi.

Раптам адзiн з хлопчыкаў схапiў алавянага салдацiка i нi з таго нi з сяго кiнуў яго прама ў печку. Пэўна, яго падвучыла злое чарцяня з табакеркi. У печы ярка палалi дровы i алавянаму салдацiку стала страшэнна горача - ад агню або ад кахання, ён i сам не ведаў. Фарбы з яго зусiм злезлi, ён увесь палiняў магчыма, ад крыўды, а магчыма таму, што пабываў у вадзе i ў жываце рыбы. Але i тут ён трымаўся прама, сцiскаў сваю стрэльбу i не зводзiў вачэй з цудоўнай танцоўшчыцы, а танцоўшчыца глядзела на яго. I раптам салдацiк адчуў, што ён растапляецца ў агнi.

У гэты момант дзверы ў пакоi расчынiлiся, скразняк падхапiў цудоўную танцоўшчыцу, i яна, як матылёк, уляцела ў печку прама да салдацiка. Полымя ахапiла яе, яна ўспыхнула - i канец. Тут ужо i алавяны салдацiк зусiм расплавiўся.

На другi дзень служанка пачала выграбаць з печкi попел i знайшла маленькi камок волава, падобны на сэрца, ды абгарэлую, чорную, як вугаль, брошку. Гэта было ўсё, што засталося ад стойкага алавянага салдацiка i яго цудоўнай танцоўшчыцы.